Ester Kerneels Breytenbach 9780798167956

Beschouwing van Kerneels Breytenbach's fictie/non-fictieroman "Ester". De schrijver komt uit Zuid-Afrika, waar ook het verhaal zich afspeelt.

Het is 1946. Adjudant-officier Bergman, chef van het politiebureau van Piet Retief (plaatsnaam), krijgt de opdracht om de Duitse spion Thyra Denk met de trein van Windhoek naar Kaapstad te brengen. Ze mag absoluut met niemand contact hebben tijdens deze reis. Ze zal in Kaapstad verhoord worden door het Gekozen Comité van de Volksraad. Ze moet getuigen over een gesprek dat zij in 1940 heeft gehad met Dr.Malan. (Voor meer informatie over Malan: http://bit.ly/2wiNjs0). Deze politicus zal twee jaar later premier van Zuid-Afrika worden. Ze heeft in dat gesprek met Malan een boodschap gegeven die van de nazi’s afkomt: "Als Zuid-Afrika na afloop van de oorlog -Duitsers denken dat ze de oorlog snel zullen winnen- goede relaties met Duitsland wil hebben, dan moet dit land verklaren dat ze neutraal is in de oorlog." Generaal Herzog, een politieke vriend van Malan, heeft in de Volksraad deze neutraliteit bepleit. (Dit is destijds dus werkelijk gebeurd.)

Politieke tegenstander van Malan was Smuts. Hij is erachter gekomen dat Malan in 1940 met de Duitse spion gesproken heeft. Smuts heeft het schriftelijk verslag van dat gesprek gezien, dat van Von Ribbentrop afkomt (Hitlers minister voor Buitenlandse Zaken). Nu wil Smuts hebben dat Malan hoogverraad aan zijn broek krijgt. Daarom is Thyra Denk uitgenodigd om voor het Gekozen Comité te verschijnen. Hoe gaat Malan zich verdedigen?

Adjudant-Officier Bergman moet mevrouw Denk in de trein verwennen opdat ze gunstig gestemd zal zijn. Ze behoort niet in de trein in contact komen met mensen die haar op andere gedachten willen brengen. Vergeet dit niet. 

Wat voor plan heeft Malan? Hij stuurt Dominee Theo Erasmus naar Piet Retief om Bergman zijn toekomst aan hem voor te leggen. Als hij meewerkt dan geeft hij zijn toekomst een reusachtige impuls, zo wordt hem voorgehouden. Wat moet hij dan doen? In de trein zal een advocaat zijn die haar getuigenis zal laten afstemmen op wat Malan in een eerder stadium al getuigd heeft. In de uiterste geheim natuurlijk. Bergman besluit om in zijn eigen toekomst te investeren. Hij gaat zijn medewerking verlenen. (Trouwens, denk je Bergman corrupt is?)

Dan begint de treinreis. In de ogen van Bergman hangt er iets mysterieus rond Thyra. Later zal blijken dat Thyra eigenlijk Esther is. Esther is de spion die met Malan gesproken heeft en hem heeft laten denken dat zij Thyra Denk is. Zij heeft in Berlijn in een bordeel gewerkt. Zij heeft daar contacten gehad met Von Ribbentrop. Het was haar taak om hem te bespioneren. (Een Mens, nee, een man is loslippig na de daad.) En dan verschijnt Willa Doerkstra ten tonele, de rechtsvertegenwoordiger van Malan. Hij heeft een geheim gesprek met "Thyra" op een heel klein toilet in de trein. Er waren veel meer gesprekken nodig om de verklaring van Thyra af te stemmen op die van Malan. Ondertussen wordt Bergman verliefd op Thyra en vice versa. Ze doen het vaak met elkaar.

Eerst houdt Thyra bij Doerkstra vol dat zij het verhaal zal vertellen zoals het werkelijk gebeurd is. Later gaat ze er toch mee akkoord om te liegen. Maar ze heeft wel eisen. Ze wil immuniteit voor haar man, Hans Denk, en voor zichzelf. (Dat is te zeggen, voor de echte Thyra.)

In de gesprekken op dat toilet wordt Doerkstra meer en meer gek haar. Ze heeft hem voortdurend subtiel afgewezen. En dan -op de gang van het trein- hoort Doerkstra toevallig dat Bergman Thyra "Ester" noemt. Dit gaat geen gevolgen hebben. Doerkstra blijft dol op haar.

En dan is het zover. Thyra worden door de commissie gehoord. Uiteindelijk valt het gunstig uit voor Malan. (Het kon niet anders zijn geweest. Zelfs Kerneel Breytenbach kan niet achteraf de geschiedenis niet veranderen.)

In het laatste hoofdstuk (De titel van het hoofdstuk is "Da Capo", wat betekent "begin opnieuw") schrijft de auteur over "ik". Oei, denk! Is het een vergissing? Nee, zie: "Ze (Esther) kijkt niet naar mij, maar naar Bergman." Dit is gedurende de hele treinreis Doerkstra overkomen. Is Doerkstra de “ik”? Ja. Het laatste hoofdstuk gaat over Doerkstra die nu tachtig jaar oud is en zijn leven overziet. Esther en Dieter Bergman zijn naar Buenos Aires gegaan. Ze zijn dan wel fysiek weg, maar niet uit het hoofd van Willa Doerkstra niet. Nooit sinds die ene eerste blik van Esther.

Ik heb genoten van dit boek. Een mooi plot ingepakt in een zorgvuldig verslag van de reis en de mensen die meereisden. Het hele boek is geschreven door de waarnemer. Adjudant-Officier Dieter Bergman staat in dit verhaal samen met Ester centraal. En Doerkstra, deze patser die er genoegen in schept anderen te vernederen, eist ook een even zo grote rol op. 
Er is nu voor mij een nieuwe dimensie aan het verhaal gekomen die me dwingt het boek opnieuw te lezen en te beleven zoals Doerkstra gedaan heeft. Wow! Dit is het vooropgestelde plan van de schrijver geweest. "Da Capo": je zult dit boek opnieuw lezen. 

Ik ontvang graag feedback!

Heijen, 19 augustus 2017.

Meiringspoort - De Rust - Klein Karoo (Afrikaans)

As Afrikaans jou stokperdjie is en jy het in die Meiringspoort gewees dan wil jy daaroor skryf. Die Poort -soos die plaaslike bevolking sê- is wonderlik. As jy die berig in Nederlands wil lees, sie dan die twee berigte terug.)

Hierdie berig gaan oor die Meiringpoort, 'n pas tusse die dorpies De Rust en Klaarstroom. Dié pas verbind Klein Karoo met Sentraal Karoo. Bygesê die naam "Karoo" is 'n Khoi Khoi-woord en beteken "plek van min water". Die area is 'n halfwoestyn. Dit reën bygevolg min. Die sneeu op die Swartberg lewer die meeste water.

Voordat die pas is uitgelê was daar onsekerheid oor die behoud van die weg wanneer baie reën uitgesak sou het. Dit was 9 April 2017 toe daar in die aand swaar donderweer oor die Meiringspoort gekom het. Kliek om een klein stukkie weerlig te sien  https://youtu.be/2vHC7u-Gf9Q. Die berge hou nie die water vas nie. Al die water soek die laagste plek en gaan reg deur die kloof af. Dis ook die plek waar al die water met modder en takke oor die pad vloei.
Die pad het die vloed oorleef. maar die Poort was 'n paar dae gesluit om die gemors te verwijder. Sie foto (10 april 2017).

Die Meiringspoort is belangrik vir die vervoer van produkte van bo die Swartberg na die hawe in Mosselbaai.

Die Poort het ekonomies belang. Maar ek moet jou wys op die skoonheid van hierdie pas. As jy die kar moet stuur dan moet jy aanhoudend fokus op die kronkelende pad hou. Dan kan jy nie gelyktydig die omgewing bewonder nie. Gelukkig is daar verskeie aftrekplekke. ('n Mens kan daar selfs met sy geselskap braai!) Van daar uit kan jy geniet van jou geluksgevoel wat die Poort jou gee. 

C.J. Langenhoven (13 augustus 1873 - 15 juli 1932) het sommer op De Rust en die Meiringspoort gebly. Langenhoven was goed in die fantaseer.  So het hy 'n vriend in sy kop, Herrie. Dit was 'n pers olifant. Langenhoven (wat in die 35 km verder geleë Oudtshoorn gewoon het) het die naam van sy olifant in die rotse gegraveer. Hy het die "Herrieklip" in ooreenstemming met sy humor beskou as 'n monument vir homself. Hy kon nie weet dat sy "Herrie" in 1973 ambtelik tot Nasionale gedenkwaardigheid verklaar sou word nie.

Langenhoven het baie beteken vir die Afrikaanse taal. Hy is ook die skrywer van Die Stem, wat in 1957 die volkslied geword het van Suid-Afrika tydens die Apartheid.

Oor die Meiringspoort skryf Langenhoven in sy boek Sonde met die bure: "...nou is in elke drif 'n draai en om elke draai 'n drif..." Tydens my besoek aan De Rust wou ek die waterval Rust en Vrede gaan sien. Die toegangspad was gesluit in verband met die noodweer. (Ek het toe nog nie geweet daar is 'n staproete na die waterval nie. Of is daar twee watervalle?) Die Meiringspoort kom mooi in beeld in 'n video oor Oudtshoorn en De Rust. https://youtu.be/X_SZX0SYqR8

Ingrid Jonker, Het kind is niet dood.

Ingrid Jonker werd in 1933 geboren. Toen ze 30 jaar was ontmoette ze schrijver André P. Brink. Ze zette zijn leven op z'n kop. (André Brink schrijft over zijn verhouding met Ingrid Jonger in zijn memoires " 'n Vurk in die pad"). Ze houden een tijd lang veel van elkaar. Maar André kan uiteindelijk haar heftige stemmingwisselingen niet meer aan en verbreekt de relatie. Ingrid had ook een verhouding met Jack Cope.
Ingrid Jonker was een groot dichter. Ze nam het op voor de onderdrukten van Apartheid. Het leven was voor haar niet makkelijk. Uitgerekend haar vader was politiek/bestuurlijk verantwoordelijk voor de censuur van met name de Sestigers, waartoe Ingrid behoorde. De dood zat haar voortdurend tussen de oren. Toen ze 27 was heeft het gedicht "Het kind is niet dood" geschreven. Dit is gebaseerd op werkelijke gebeurtenissen bij betogingen tegen de gehate pasjeswet. Onder meer in Nyanga werden kinderen getroffen door politiekogels.  Zwarte mensen en kleurlingen moesten altijd hun pas bij zich hebben en deze op verzoek tonen. De pasjeswet was bedoeld om de bewegingsvrijheid van niet-blanken te beperken. Tegen deze achtergrond heeft Ingrid Jonker het volgende gedicht geschreven. 

Die kind wat dood geskiet is deur soldate by Nyanga

Die kind is nie dood nie

die kind lig sy vuiste teen sy moeder
wat Afrika skreeu skreeu die geur
van vryheid en heide
in die lokasies van die omsingelde hart
Die kind lig sy vuiste teen sy vader
in die optog van die generasies
wat Afrika skreeu skreeu die geur
van geregtigheid en bloed
in die strate van sy gewapende trots

Die kind is nie dood nie
nòg by Langa nòg by Nyanga
nòg by Orlando nòg by Sharpville
nòg by die polisiestasie in Philippi
waar hy lê met 'n koeël deur sy kop
Die kind is die skaduwee van die soldate
op wag met gewere sarasene en knuppels
die kind is teenwoordig by alle vergaderings en wetgewings
die kind loer deur die vensters van huise en in die harte
van moeders

die kind wat net wou speel in die son by Nyanga is orals
die kind wat 'n man geword het trek deur die ganse Afrika
die kind wat 'n reus geword het reis deur die hele wêreld

Sonder 'n pas 


Het levensepos van Ingrid Jonker is verfilmd in Black Butterflies met in de hoofdrollen Carice van Houten en Rutger Hauer. Deze film is hier te zien http://bit.ly/2xSqbBu.